Model lekcji 4ALL nauczanie demokratyczne w sześciu krokach
Uczenie to proces prowadzący do zmiany postaw i zachowania osoby uczącej się. Dokonuje się na podłożu indywidualnego doświadczenia dzięki istniejącej pamięci i przechowywania śladów tego doświadczenia.
Sięgnijmy do istoty uczenia i pozwólmy uczniom na prawdziwą naukę, samodzielne poszukiwanie, eksperymentowanie i rozwiązywanie problemów. Wszystkim nam zależy na tym aby szkoła stała się naturalnym miejscem rozwoju talentów, pasji i osobistej siły. Zapraszam do zapoznania się z modelem lekcji 4ALL.
Uczyć inaczej-zupełnie inaczej...
Prezentując model instruktażowy lekcji 4ALL chcę pokazać jak zmienić nieefektywny już model nauczania na taki, który jest zgodny z potrzebami nowej generacji uczniów. Model lekcji został opracowany na najlepszych praktykach pedagogicznych na świecie. Praca nad tym modelem trwała 10 lat. Została wdrożona jako innowacja w 2012 roku i pokazała w badaniach ogromny potencjał do dalszego rozwoju.
Co trzeba zrobić żeby wdrożyć?
Przede wszystkim uwierzyć, że jest to możliwe, pamiętając jednocześnie, że zmiana wymaga czasu, cierpliwości i konsekwencji ale przede wszystkim zrozumienia istoty tego, że uczenie jest procesem a nie rezultatem. Przedstawiony przez mnie model nauczania pozwala otworzyć uczniowi przestrzeń do myślenia, sam uczeń zostanie inspirowany do poszukiwań i innowacyjnych rozwiązań dla prawdziwych problemów. Horst Siebert - określa taką zmianę jako przejście od dydaktyki pouczania w kierunku dydaktyki umożliwiania czyli organizowania fizycznej przestrzeni szkolnej służącej twórczym zachowaniom nauczycieli i uczniów. Ten nowy model nauczania wymaga wykreowania nowego środowiska pracy uczniów i nauczycieli. W konsekwencji jest szansa aby wzrosło zaangażowanie i wewnętrzna motywacja, rozwijała się współpraca, tworzyły się zanikające relacje w grupie, ukształtowały się nawyki, postawy i kompetencje służące uczeniu się przez całe życie.
Cel a próba zrobienia czegoś
Uczymy zgodnie z najważniejszym przesłaniem w edukacji: Próba zrobienia "czegoś" daje tyle samo przyjemności i jest tak samo ważna jak uzyskany rezultat. Uczeń uczy się i jest szczęśliwy z samego aktu uczenia a nie tylko z uzyskanej oceny. O tym mówi również fragment filmu: "Siła spokoju"
Uczeń ma wewnętrzną motywację i przyjmuje odpowiedzialność za swój proces uczenia.
Co oznacza pełen akt uczenia?
Nauczanie zgodne z 4ALL to cykl, który jest przejściem od subiektywnego, intuicyjnego (osadzonego w doświadczeniu) rozumienia nauczanych treści do utworzenia eksperckiej teorii, obszaru gdzie nauka staje się obiektywna.
Jeśli nauczyciel przepracuje ten ruch zaobserwuje, że to czego naucza łączy uczucie i myśli. Łączy i oddziela i łączy na nowo. Uczeń próbuje tego, czego się nauczył i zrozumiał, działa na podstawie wniosków a następnie cofa się do głębszej integracji czyli zwraca się ponownie do swojego doświadczenia. Intuicja/uczucia i myśl integrują się dlatego uczenie odbywa się bez ograniczeń. Uczący porusza się od własnej podmiotowości do obiektywizmu i ten cykl to pełen akt uczenia się.
Jak nauczanie zgodne z modelem 4ALL ma się do dostępnych na rynku programów nauczania?
Każdy nauczyciel pewnie zastanawiał się jak może uczyć interdyscyplinarne?
Kolejne zaplanowane cykle lekcji zgodne z modelem 4ALL rozciągają się nie tylko na następną lekcję, ale na cały program nauczania. Nie znam żadnego lepszego sposobu modyfikowaniu programów nauczania. Tutaj nauczane treści są połączone wokół kluczowego pojęcia. Instruktażowy model lekcji 4ALL jest użyteczny nie tylko dla poszczególnych przedmiotów, ale także do projektowania ram dla programów szkolnych, do projektowania nowych programów nauczania, które integrują treści z podstawy programowej z różnych przedmiotów wokół tych samych pojęć. Można w polskiej szkole stworzyć nauczanie blokowe na odrębnych jednostkach lekcyjnych. Jak to zrobić? Zapraszam na szkolenia.
Cykl 4ALL zapewnia konceptualnie spójną i zrównoważoną instrukcję oraz odwołuje się do zróżnicowanego nauczania biorąc pod uwagę różne potrzeby i umiejętności uczniów.
konspekt lekcji z fizyki
Czas na refleksję?
Zastanów się, w którym miejscu jest Twój uczeń ?
Przeciętny dzień aktywności to 16 godzin (osiem godzin na spanie):
Ile czasu poświęci na przeżycie, tego o czym się uczył na lekcji ?
Ile czasu poświęci refleksji temu czego się uczył na lekcji?
Ile czasu poświęci na myślenie, zbadanie, skupienie się na tym co go zainteresowało podczas lekcji?
Ile czasu spędzi wykorzystując nowe treści w nowej sytuacji i zaspokoi swoje potrzeby, swoje zainteresowania?
Jak wygląda nauczanie zgodne z modelem 4ALL-Taksonomia solo
Krok 1 – Połącz przez doświadczenie
Poziom przetwarzania
Jest to pierwszy etap organizowania wiedzy o faktach w obrębie jakiejś domeny. Uczniowie nie mają wiedzy i brak jest zrozumienia tematu. Uczeń, który jest powierzchowny, zazwyczaj odpowiada „nie rozumiem”.
To pierwszy i najważniejszy etap lekcji. Zaczyna się od „bycia”, bycia w miejscu, w którym są uczniowie. Kiedy mówimy o pomyślnym uczeniu się, mówimy o uczuciu/intuicji/emocjach jakie towarzyszą uczniowi na początku lekcji, odpowiadając na pytania „dlaczego?”:„dlaczego muszę to wiedzieć?”, „dlaczego ta wiedza będzie przydatna w moim życiu?”, „czy istnieje większy kontekst?".Uczeń musi zobaczyć dla siebie korzyści.
Od tego jak nauczyciel rozpocznie lekcję, będzie zależało, czy uczeń się zaangażuje i przyjmie to czego chcemy go nauczyć.
Nauczyciel tworzy klimat zaufania i otwartości, pozwala, a wręcz zachęca, do badania różnorodnych znaczeń omawianych doświadczeń uczniowskich. Ten etap lekcji skłania do koncentrowaniu się na interakcji nauczyciela z uczniem i uczniów ze sobą. Nauczyciel inicjuje, motywuje i tworzy doświadczenia, które „wychwytują” to, co uczniowie już wiedzą, ich wiedzę „tła”, która jest kluczowym elementem uczenia się. Celem tego etapu jest umożliwienie uczniom wejść w doświadczenie z nauczanym pojęciem, ich zaangażowanie i zintegrowanie poprzez to doświadczenie oraz nadanie osobistego znaczenie dla nauczanych treści.
Strategie
Mapa konfliktu
W tradycyjnym nauczaniu uczniowie mając utrwalone pewne koncepcje najczęściej wynikające z powszechnego rozumowania często sprzecznego z teoretycznymi prawidłowościami będą oporni na zmianę albo zmiana będzie powierzchowna. Przykład rozumowania uczniowskiego kiedy w próżni spadają dwa przedmioty cięższy i lżejszy, uczniowie będą bronili koncepcji, że cięższy przedmiot będzie spadał szybciej wbrew temu co obserwują. Wymaga to od nich większego wysiłku poznawczego. Spór między intuicją uczniów przy interpretacji zjawisk fizycznych a naukowymi wyjaśnieniami jest spowodowany często uzyskaną przez uczniów nienaukowa wiedzą. Czasem istnieje rozbieżności miedzy ludzkim zwykłym codziennym językiem a naukową definicją tego samego słowa. Mapa konfliktu opiera się na pedagogicznym założeniu, że uczenie się jest aktywnym procesem budowania wiedzy. Uczniowie rozumieją nowe koncepcje na podstawie wcześniejszych doświadczeń.
Uporządkuj wiedzę
Uporządkuj swoją wiedzę
2-krok, Wymień doświadczenie
Uczniowie wymieniają się doświadczeniem między sobą i zmienia się ich poziom przetwarzania.
Poziom przetwarzania
Powierzchniowy; W wyniku wymiany doświadczeń, przedstawiane przez uczniów różne punkty widzenia podlegają łączeniu w obrębie jakiejś kategoryzacji czyli:
- uczeń zauważa podobieństwa- porównuje z innymi uczniami podobieństwa w omawianych doświadczeniach itd.;
- zauważa różnice – bada i sprawdza jakie są to różnice w omawianych zdarzeniach, przeciwstawia je sobie;
- rozpoznaje przyczyny i skutki – analizuje powody tych różnic;
- dokonuje różnych prognoz;
- uogólnia – grupuje fakty i zdarzenia na podstawie zależności;
- uzasadnia– czyli przechodzi od ogółu do szczegółu.
Etap wymiany doświadczeń. Po wymianie doświadczeń uczeń wychodzi z poziomu przetwarzania powierzchownego. Ma jeszcze ograniczoną wiedzę na dany temat - zna jeden wyizolowany fakt. Tak więc typową odpowiedzią ucznia może być: "Już trochę rozumiem to czego się uczę"
Krok 3 Ucz obrazem
Przykład
Przetwarzanie na poziomie głębokim, kilka aspektów jest integrowanych tworząc spójną strukturę organizacji elementów wiedzy o przyporządkowanej semantyce.
Etap tworzenia obrazu nauczanych pojęć. Dzięki temu uczeń widzi relacje i połączenia, widzi całość. Zabiera swoją wiedzę w trójwymiarową przestrzeń i dzięki temu widzi powiązania i ogólną spójność. Język obrazu zapewnia intensywność i wyjaśnia to co mogłoby być niezrozumiałe. Uczeń widzi nauczane zagadnienia w określonym kontekście.
Uczeń zna kilka faktów na dany temat, ale nie jest w stanie połączyć ich ze sobą. Typową odpowiedzią może być „wiem kilka rzeczy o tym temacie” lub „zebrałem kilka informacji na ten temat”.
Proces uczenia odbywa się dzięki temu, że uczeń organizuje wiedzę poprzez konstruowanie schematów. Uczenie odbywa się przez kojarzenie z pojęciem. Kiedy uczeń napotka nowy bodziec, próbuje zasymilować go do istniejących schematów na podstawie jego znajomych cech. Uczenie obrazem to metoda, która pozwala połączyć nowe informacje i istniejącą wiedzę ucznia. Trudne abstrakcyjne pojęcia są rozumiane w wyniku odpowiednich połączeń z tym co uczeń już dobrze zna, za pomocą obrazu/metafory/analogii. Metoda ta pozwala kształcić postawę naukową, krytyczne myślenie i twórczą inteligencję .
Krok 4 Podążaj za nauczycielem
Przykład
Głęboki, wyższy poziom abstrakcji umożliwiający dedukcję na podstawie zgromadzonych elementarnych aspektów wiedzy umieszczonych w określonym kontekście możliwych do sformułowania reguł, idei.
Uczeń ćwiczy nabywa „umiejętności wystarczające” – mistrzowskie. Wie, że kiedy opanuje wystarczająco nauczane treści będzie czas na ich innowacje i adaptację w nowych kontekstach. Uczeń staje się wystarczająco wykwalifikowany podążając za nauczycielem.
„Pomyśl o muzyku – najpierw ćwiczy, a potem prezentuje swój kunszt”.
Po osiągnięciu wystarczającego poziomu umiejętności uczeń jest gotowy rozszerzać nowe treści w życiu codziennym.
Strategie
Krok 5 Rozszerz, uczeń uczy ucznia
Uczeń rozwija się w kierunku myślenia wyższego poziomu – uczeń jest w stanie połączyć i wytłumaczyć kilka faktów na temat pokrewnego tematu. „Widzę połączenia między wszystkimi informacjami, których się uczę”.
Nastał najważniejszy etap nauczania. To właśnie tu zaczyna się innowacja. Uczeń wie wystarczająco dużo. Ma wystarczająco dużo umiejętności, aby zobaczyć jak działa to o czym się uczył. Bawi się więc nową wiedzą, umiejętnościami, materiałami, pomysłami, całościami i częściami, swojej nowo nabytej wiedzy. Może coś z tego uczynić dla siebie, interpretować wiedzę w dowolny sposób.
Ważnym atutem jest właściwy tryb widzenia możliwości, wzorów. Nie ma wbudowanego algorytmu, tylko przeczucia i niuanse. Nie ma krytyki, jest praca metoda prób i błędów. Uczeń popełnia błędy i wie, że dzięki nim rozwija się. Nauczyciel kształtująco prowadzi ucznia do „zwycięstwa”. Uczeń zwraca się z wiedzą, z powrotem do siebie.
„Nauczycielu, żadnego gadania, nie podchodź do nas dopóki nie poprosimy ciebie o pomoc”.
Krok 6 Przedstaw
Ostateczny i najbardziej złożony poziom przetwarzania. Jest to poziom, na którym uczeń nie tylko może powiązać wiele faktów z danego przedmiotu w obrębie jakiejś teorii, ale może też powiązać informacje w obrębie innej dziedziny . Uczeń na tym poziomie powie: „Potrafię wykorzystać to czego nauczyłem się na fizyce również na matematyce i innych przedmiotach”.
Uczeń pokazuję jak zastosował wiedzę w życiu codziennym. Musi teraz dokonać oceny swojego pomysłu. Jest to czas kiedy uczeń uczy ucznia, dając mu informacje zwrotne co może jeszcze zmienić. Nauczyciel ingeruje tylko wtedy gdy zostanie o to poproszony. Pozwala uczniowi samodzielnie wyjść poza „naukę w szkolnej ławce”, analizować, poprawiać, uszlachetniać pracę.
Nastąpił czas na prezentację. Uczeń pokaże jak zrozumiał to o czym się uczył jak zastosował wiedzę w pozaszkolnym środowisku, jak to o czym się uczył pasuje do jego świata. Wiedza przyjmuje nowy kształt. Następuje transformacja wiedzy.
Przejście wiedzy rozszerzonej czyli ćwiczeń wykorzystujących syntezę i ewaluację pomogą uczniom lepiej zrozumieć relacje pomiędzy pojęciami, są oni zmuszeni wykorzystywać wiedzę w coraz bardziej nieznanym, zróżnicowanym świecie poza szkolnym. Rośnie dzięki temu ich zdolność do uogólnienia i adaptacji.
Komiks
Jak to wygląda w praktyce-budowanie wiedzy od podstaw
Temat zajęć: Obrona przed wpływem społecznym
Temat: Wpływ społeczny – wybrane reguły i techniki: reguła wzajemności – część 1. Zastosowanie Taksonomi SOLO. Budowanie wiedzy od podstaw.
– (uczeń może poznać temat lekcji dopiero po wprowadzeniu pojęcia reguła wzajemności
Cele główne:
rozumienie i rozpoznawanie przejawów reguły wzajemności, trafne rozpoznawanie manipulacji opartej na regule, poznanie ogólnych zasad rządzących procesem badawczym,
rozwinięcie umiejętności samodzielnej analizy zjawiska - zadawanie adekwatnych pytań i formułowanie wypowiedzi,
zaangażowanie uczniów w eksplorację zjawiska - pobudzanie ciekawości świata, powiązanie wcześniejszej wiedzy z nowymi informacjami.
Metody:
analiza scenek filmowych, burza mózgów,
tworzenie Mapy Myśli (systemowej reprezentacji poznawczej omawianego zjawiska)
|
EKSPLORUJĄCE |
POGŁĘBIAJĄCE |
WARTOŚCIUJĄCE |
ABSTRAHUJĄCE |
|
Co widzieliście na tym filmie?
Kim są główni bohaterowie?
Jak oni ze sobą rozmawiają?
Co zauważacie w ich sposobie zachowania?
Co wiecie o tego typu sytuacjach? |
Jaki interes ma każda ze stron w tej scence?
Dlaczego Majka postąpiła w ten sposób?
Czy znacie jakieś przykłady z życia albo z filmu podobne do tej scenki? Jeśli tak – co je łączy? |
Jak można ocenić zachowanie każdego z bohaterów tej scenki? Co w takich sytuacjach można nazwać moralnym a co niemoralnym? Czy „danie komuś przepisać” można uznać za wartościowe w porównaniu z „trenowaniem” kogoś jak może samodzielnie zrobić zadanie? Pójście na wagary w towarzystwie jest czymś lepszym czy gorszym od pójścia samemu na wagary? |
Co czuje człowiek kiedy ktoś próbuje mu coś daje?
Co się zwykle myśli kiedy trzeba się komuś odwdzięczyć tak jak on/ona chce ale to coś jest niemoralnego?
Jak można wykorzystać twoje myśli i uczucia w takiej sytuacji aby manipulować waszym zachowaniem jako grupą? |
Przebieg lekcji:
1. Projekcja filmu, dyskusja na temat zawartego tam zjawiska, formułowanie mapy myśli.
Prowadzący wyświetla film 2 razy.
Prowadzący prosi uczniów o wypowiedzenie się na temat scenki filmowej: czego dotyczy, jaki jest problem?
– zadaje pytania pomocnicze (eksplorujące i pogłębiające): Co widzieliście na tym filmie? Kim są główni bohaterowie? Jak oni ze sobą rozmawiają? Co zauważacie w ich sposobie zachowania? Co wiecie o tego typu sytuacjach? Jaki interes ma każda ze stron w tej scence? Dlaczego Majka postąpiła w ten sposób?
Uczniowie generują wypowiedzi (burza mózgów), które pomocnik prowadzącego zapisuje na bieżąco w postaci Mapy Myśli.
Prowadzący pogłębia temat poprzez odniesienie treści scenki do doświadczeń uczniów: Czy znacie jakieś przykłady z życia albo z filmu podobne do tej scenki?
– dąży do uzyskania przykładów zarówno neutralnych, jaki i zdecydowanie manipulacyjnych przejawów reguły wzajemności, zwłaszcza: zasady działania promocji handlowych, sekt, ludzi dążących do osiągnięcia korzyści w sposób nieuczciwy (np. dilerów narkotykowych), gadżety rozdawane na wiecach wyborczych itp.
– jeśli oczekiwane przykłady nie padną, nauczyciel naprowadza uczniów poprzez zademonstrowanie przykładów na planszach (zdjęcia promocji, wieców wyborczych, sekt, film dotyczący narkotyków, itp.)
Uczniowie generują wypowiedzi, które pomocnik prowadzącego zapisuje na bieżąco w postaci Mapy Myśli.
Przykłady z życia wzięte
Prowadzący prosi uczniów o wypowiedzenie się na temat podobieństw między wymienionymi przykładami.
– zadaje pytania pomocnicze (pogłębiające i abstrahujące): Jakie są podobieństwa? Na czym polegają? Jak byście je nazwali? Co czuje człowiek kiedy ktoś mu coś daje, wyświadcza przysługę?
– dąży do uzyskania słów kluczy: wymiana, wzajemność, zobowiązanie, przysługa, odpłacić itp.
Uczniowie generują wypowiedzi.
Prowadzący podsumowuje dyskusję i wprowadza elementy teorii dotyczącej reguły wzajemności:
– wprowadzenie pojęcia REGUŁA WZAJEMNOŚCI, oraz części składowe: przysługa lub prezent, poczucie zobowiązania, wymiana przysług, wartość przysługi, „imitowanie” relacji przyjacielskiej.
Pomocnik prowadzącego zapisuje na bieżąco wypowiedzi uczniów, a następnie strukturalizuje je zgodnie z podsumowaniem Prowadzącego, kontynuując Mapę Myśli.
Podobieństwa
Prowadzący prosi uczniów o wypowiedzenie się na temat różnic między wymienionymi przykładami neutralnymi i negatywnymi.
– zadaje pytania pomocnicze (pogłębiające i wartościujące): Jakie są różnice między tym a tamtym przykładem? Na czym polegają? Jak byście je nazwali? Czy tę wymianę można uznać za uczciwą? A tamtą? Dlaczego tak? Dlaczego nie? Co trzeba by było zmienić, żeby uznać ją za uczciwą? itp.
– dąży do uzyskania następujących treści: że jedne sytuacje wydają się uczciwsze niż inne; że w przypadku tych negatywnych nie my wybieramy sposób, w jaki chcemy się odwdzięczyć itp.
Uczniowie generują wypowiedzi.
Prowadzący podsumowuje dyskusję i wprowadza elementy teorii dotyczącej reguły wzajemności:
– Funkcja reguły wzajemności w życiu każdego z nas (wymiana dóbr, nabywana w drodze wychowania pomiędzy ludźmi, obecna nawet wśród zwierząt);
– Powszechność reguły (jest uniwersalna dla gatunku ludzkiego na całym świecie);
– Siła zobowiązania w działaniu reguły wpływa intensywnie na myśli i emocje osoby która najpierw coś otrzymała a teraz jest proszona przez darczyńcę o przysługę.
– Powszechność reguły sprawia, że często jest wykorzystywana w celu manipulowania innymi – wprowadzenie pojęcia MANIPULACJA
Pomocnik prowadzącego zapisuje na bieżąco wypowiedzi uczniów, a następnie strukturalizuje je zgodnie z podsumowaniem Prowadzącego, kontynuując Mapę Myśli.
Różnice
Prowadzący prosi uczniów, żeby przypomnieli sobie obejrzany na początku film, zadaje pytanie: Co na podstawie tej wiedzy, którą już mamy (po wprowadzeniu nowych informacji) można teraz powiedzieć na temat tej sytuacji?
– zadaje pytania pomocnicze: Dlaczego Majka się tak zachowała? Co czuła Majka? Dlaczego w taki sposób zachował się Przemek? Co on czuł? Czy sobie to zaplanował? Czy można to nazwać manipulacją? Co świadczy o tym, że to manipulacja?